پیشینه و مبانی نظری فراشناخت

تاريخچه فراشناخت ظهور نظريه هايي که بر نقش فرايندهاي عالي مؤثر بر مهار و هدايت فرايندهاي شناختي تاکيد دارند از جمله پيشرفت هاي عمده در حوزه روانشاسي به شمار مي آيد . اين فرايندهاي عالي تر به عنوان فراشناخت  مطرح شده اند ( کارشکي ، 1381 ). اين مفهوم در مقايسه با شناخت يك پديده جديد به حساب مي آيد ، يعني سابقه اي به قدمت شناخت ندارد . اولين بار هارلو ( 1949 ) بود که مفهوم يادگرفتن يادگيري را در يك رشته آزمايش كه با ميمونها انجام داد مطرح نمود . در اين آزمايش ها ميمون ها وادار مي شدند تا مسائلي را كه به انها نشان داده مي شد را حل كنند . يافته جالب هارلو اين بود كه ميمونها هر چه مسايل بيشتري حل مي كردند در حل مسائل تواناتر مي شدند . يعني حيوانها ياد مي گرفتند كه چگونه ياد بگيرند . در زمان هارلو اصطلاح فراشناخت رايج نبود و در دوره روانشناسي خبر پردازي به جاي مفهوم يادگيري يادگرفتن از اصطلاح فراشناخت استفاده شد . اگر چه هارلو مفهوم يادگرفتن يادگيري را مطرح ساخت كه از لحاظ مفهومي با اصطلاح فراشناخت برابر است ولي گفتگو درباره اصطلاح فراشناخت در دهه 1970 آغاز شد و جان فلاول نخستين كس بود كه بحث درباره فراشناخت را آغاز كرد و به تدريج تعداد زيادي از دانشمندان به آئين نوين تفكر در حوزه روان شناسي روي آوردند ( آقازاده واحديان ، 1377 ). علي رغم آنچه گفته شد به لحاظ تاريخي مطالعه در حوزه فراشناخت از دو زمينه آغاز شده است كه در رشد فراشناخت نقش محوري و اساسي داشته اند . اين دو حوزه عبارتند از : 2 - 7 - 1 - حوزه روان شناسي شناختي از دهه 1960 روان شناسان شناختي پژوهش ها و مطالعات خود را در زمينه فراشناخت از حوزه حافظه آغاز نمودند . به عنوان مثال هارت ( 1965 ) در مطالعه خود قضاوت انسان ها در باره حافظه را بررسي نمود . وي پس از کنکاشت قضاوت ها دريافت كه بزرگسالان تجربه آگاهانه در باره احساس دانستن را دارند . وي از طريق پژوهش هايي كه در زمينه حافظه انجام داد دريافت كه احساس دانستن از قدرت پيش بيني كنندگي رفتار برخوردار است ( بايلر و اسنومن ، 1933 ؛ به نقل از زوهر ، 1991 ).. 2 - 7 - 2 - حوزه روان شناسي رشد از دهه 1970 نظريه پردازان روان شناسي رشد نيز مطالعه خود را در زمينه فراشناخت از حوزه توانايي هاي حافظه آغاز کردند . فلاول ( 1979 ) علاقمند بود دريابد كه آيا رشد توانايي حافظه ، كنش هشيارانه فهم قوانيني است كه بر حافظه ( شناخت ) حكومت مي كند ؟ اين مطالعه مسير رشد فراشناخت را براي وي هموار نمود و رشد فراحافظه را در بسياري از حيطه ها تحت تاثير قرار داد ( فلاول ، 1979 ). 2 - 7 - 4 - فراشناخت اصطلاح فراشناخت به دانش ما درباره فرايند هاي شناختي خود و چگونگي استفاده بهينه از آنها براي رسيدن به اهداف يادگيري